Nga ELIE PODEH
Përktheu Klodjana Agaj
Deri në 7 tetor të vitit, çështja e marrëdhënieve mes Izraelit dhe Palestinezëve, dhe sigurisht ideja e një shteti palestinez, mungonte në axhendën politike dhe mediatike. Sulmi vrastar nga Hamasi e zgjoi këtë “tiger” të fjetur. Administrata Biden ishte ndër të parat që e ngriti këtë çështje, dhe madje mund të planifikojë të njohë në mënyrë të njëanshme një shtet palestinez si pjesë e planit të saj për “ditën pas” luftës në Gaza.
Kryeministri Netanyahu dhe ministra të lartë në qeverinë e tij, si dhe politikanë nga qendra politike, kanë nxituar ta denoncojnë këtë ide si një “dhuratë për terrorizmin”. Pranohet përgjithësisht se shumë në shoqërinë hebraike izraelite janë fuqimisht kundër një shteti palestinez, veçanërisht pas ngjarjeve të 7 tetorit.
Nocioni i krijimit të një shteti palestinez brenda kufijve të përcaktuar ka qenë një aspekt i spikatur i diskursit izraelit që nga vitet 1990. Ndonëse nuk ishte përshkruar në mënyrë eksplicite në Marrëveshjet e Oslos, negociatat e mëvonshme kanë synuar vazhdimisht arritjen e këtij qëllimi.
Vlen të përmendet se pothuajse çdo kryeministër izraelit që nga ajo kohë, duke përfshirë Shimon Peres, Ehud Barak, Benjamin Netanyahu, Ehud Olmert dhe Ariel Sharon, ka shprehur publikisht ose privatisht marrëveshje me idenë e krijimit të një shteti palestinez.
Ndërsa gatishmëria për të rënë dakord për një shtet të çmilitarizuar palestinez mund të mos jetë befasuese për liderët si Peres dhe Olmert, të cilët mbrojtën një marrëveshje me palestinezët dhe botën arabe, është ndoshta më e habitshme që Barak, Sharon dhe madje edhe Netanyahu, secili për arsyet e veta, gjithashtu shprehën mbështetjen e tyre për këtë koncept.
Në të vërtetë, Barak, i cili luajti një rol të rëndësishëm në formësimin e narrativës se nuk kishte “asnjë partner” në anën palestineze, në vitin 2000, gjatë bisedimeve në Camp David, propozoi një shtet palestinez që përfshinte 91% të Bregut Perëndimor. Një dekadë më vonë, ndërsa shërbente si ministër i mbrojtjes në qeverinë e Netanyahut, Barak theksoi rëndësinë e afërsisë territoriale për shtetin e ardhshëm palestinez, duke përfshirë lidhjen e Bregut Perëndimor me Gazën.
Sharon shprehu mbështetjen për një shtet të çmilitarizuar palestinez
Çuditërisht, dhe në kontrast me qëndrimin e tij të mëparshëm, Sharon, në vitin 2001, shprehu mbështetjen për një shtet të çmilitarizuar palestinez.
Për më tepër, në vitin 2005, ai drejtoi shkëputjen nga Gaza, që përfshinte shpërbërjen e vendbanimeve izraelite dhe tërheqjen e pranisë ushtarake nga territori.
Pavarësisht mohimeve publike, shkëputja u krye në koordinim me Autoritetin Palestinez. Mund të imagjinohet, ishte pjesë e vizionit të madh të Sharonit për t’u tërhequr nga një pjesë e konsiderueshme e Bregut Perëndimor dhe për të lehtësuar krijimin e një shteti palestinez. Daniel Kurtzer, ish-ambasadori i SHBA-së në Izrael, konfirmoi në një intervistë se Sharon i kishte treguar atij harta që përshkruanin planet për tërheqje të mëtejshme.
Netanyahu, nga ana e tij, ka bërë deklarata në mbështetje të zgjidhjes me dy shtete në shumë raste gjatë karrierës së tij politike.
Një shembull i dukshëm ishte fjalimi i tij i vitit 2009 në Universitetin Bar-Ilan, ku ai shprehu gatishmërinë për të shqyrtuar një marrëveshje të ardhshme paqeje që do të përfshinte krijimin e një shteti të çmilitarizuar palestinez përkrah Izraelit.
Më pak të njohura janë bisedimet konfidenciale të ndihmuara nga sekretari amerikan i shtetit John Kerry në vitin 2014, gjatë të cilave Netanyahu ra dakord të pranonte vijën e vitit 1967, me sulme territoriale të dakorduara reciprokisht, si bazë për negociatat në këmbim të njohjes palestineze të Izraelit si kombi-shtet i popullit hebre. Megjithatë, Netanyahu i ka mohuar këto raporte.
Vlen të përmendet se të premtosh diçka fshehurazi dhe më pas të mohosh se e ke bërë këtë është një tipar i përsëritur i sjelljes së Netanyahut. Kështu, për shembull, në të paktën dy raste ai shprehu gatishmërinë për të rënë dakord për një tërheqje të plotë nga Lartësitë Golan. Kjo ndodhi gjatë negociatave sekrete të zhvilluara me presidentin e atëhershëm sirian Hafez al-Assad në vitin 1998, të ndërmjetësuara nga miliarderi hebre Ron Lauder; dhe përsëri gjatë negociatave sekrete me presidentin aktual sirian Bashar al-Assad midis viteve 2009-2011, të ndërmjetësuara nga diplomati amerikan Frederic C. Hof, i dërguari i atëhershëm special i SHBA-së për Sirinë.
Çfarë bëri që pothuajse çdo kryeministër izraelit në një kohë ose në një tjetër të shprehte vullnetin e tyre për të rënë dakord për krijimin e një shteti të çmilitarizuar palestinez? Një përgjigje mund të ishte një reagim ndaj presioneve të jashtme, kryesisht nga Shtetet e Bashkuara, kur u shfaqën mundësitë historike për të çuar përpara një proces politik dhe kryeministri në detyrë nuk donte të shihej si pengues.
Një mundësi tjetër është politika e brendshme: Nevoja e dëshpëruar e kryeministrave izraelitë për mbijetesë politike (ndoshta në kufi me obsesionin), e cila kërkon që ata të shmangin marrjen e vendimeve me potencialin për të shkatërruar koalicionet delikate qeveritare. Prandaj, kryeministri është si një korsi moti, duke ndryshuar drejtim si përgjigje ndaj erërave mbizotëruese politike. Ose me fjalët e famshme të Henry Kissinger, “Izraeli nuk ka politikë të jashtme, vetëm politikë të brendshme”.
Vetëm Sharoni me të vërtetë guxoi të thyente konventën dhe të qëndronte kundër grupit të tij, duke lënë Likud dhe duke themeluar partinë Kadima.
Një mundësi e tretë, dhe që shpesh nuk merret seriozisht, është se këta kryeministra, ose të paktën disa prej tyre, besonin vërtetë dhe sinqerisht se një shtet i çmilitarizuar palestinez ishte zgjidhja e duhur.
Sido që të jetë, ideja e krijimit të një shteti palestinez ka qenë një tipar i politikës dhe retorikës izraelite që nga vitet 1990, dhe shumica e kryeministrave që atëherë kanë shprehur gatishmërinë për të rënë dakord për këtë rezultat në kushte të caktuara.
Ringjallja e këtij diskursi pas sulmit të 7 tetorit nuk duhet të jetë shkak për ankth në shoqërinë hebraike në Izrael. Ai përfaqëson një mundësi për të trajtuar rrënjësisht një problem të dhimbshëm me të cilin jetojmë, për gati një shekull.
Është nevoja për liderë të guximshëm dhe vizionarë, në të dyja anët e konfliktit, të cilët janë të gatshëm të udhëheqin (në vend që të udhëhiqen) drejt një të ardhmeje më të mirë.
