Përktheu Klodjana Agaj
Në dy vitet që nga pushtimi i Ukrainës nga Vladimir Putin, ekonomia ruse i ka sfiduar në mënyrë të përsëritur parashikimet. Një kolaps financiar, i parashikuar gjerësisht në pranverën e 2022, nuk u realizua kurrë. Ekonomia ra në recesion, por ishte më pak e rëndë se sa pritej dhe nuk zgjati shumë. Inflacioni ishte frika më e fundit. Vitin e kaluar çmimet u përshpejtuan me shpejtësi; ekonomistët besonin se mund të dilnin jashtë kontrollit. Edhe Putin ishte i shqetësuar. Në shkurt ai u kërkoi zyrtarëve që t’i kushtojnë “vëmendje të veçantë” rritjes së çmimeve.
Megjithatë, edhe një herë, ekonomia ruse duket se po dëshmon se pesimistët e kanë gabim. Të dhënat që do të publikohen më 13 mars pritet të tregojnë se çmimet u rritën me 0.6% nga muaji në muaj në shkurt, nga 1.1% në fund të vitit të kaluar. Në bazë vjetore, inflacioni me siguri nuk po rritet më, duke arritur në 7.5% në nëntor. Shumë parashikues presin që norma të bjerë në vetëm 4% së shpejti dhe pritjet e familjeve për inflacionin e ardhshëm janë ulur. Rezultati i zgjedhjeve presidenciale të Rusisë, të cilat fillojnë më 15 mars, është një përfundim i paramenduar. Nëse do të kishte garë, këto shifra nuk do t’i bënin asnjë dëm Putinit.
Inflacioni rus u rrit vitin e kaluar për shkak të një shpenzimi fiskal më të madh se ai i zbatuar gjatë pandemisë Covid-19. Ndërsa Putin përshkallëzoi pushtimin e tij në Ukrainë, ai rriti shpenzimet për gjithçka, nga pajisjet e transportit dhe armët deri te pagat e ushtarëve. Shpenzimet totale të qeverisë u rritën me 8% në terma realë. Kërkesa për mallra dhe shërbime u rrit përtej kapacitetit të ekonomisë për t’i ofruar ato, duke i shtyrë shitësit të rrisin çmimet. Punëtorët u bënë veçanërisht të vështirë për t’u gjetur, jo vetëm sepse qindra mijëra u thirrën për luftë dhe dhjetëra mijëra u larguan nga vendi. Deri në tetor të vitit të kaluar pagat nominale po rriteshin me një ritëm vjetor prej 18%, nga 11% në fillim të vitit. Kjo provokoi inflacion çmimesh në shërbimet intensive të punës si kujdesi shëndetësor dhe mikpritja.
Kush e ka meritën për kthesën? Ministria e Financave po avancon pretendimin e saj. Vitin e kaluar zyrtarët e saj lobuan me sukses për kontrolle të kursit të këmbimit, të cilat i detyrojnë eksportuesit të depozitojnë valutë të huaj në sistemin financiar rus. Vështirësitë ndoshta kanë mbështetur rublën, e cila është mbiçmuar muajt e fundit, duke ulur çmimin e importeve.
Zyrtarët e bankës qendrore mendojnë se kolegët e tyre në ministrinë e financave janë të paditur për ekonominë që ngatërrohen me tregjet në rrezik. Ata besojnë se politika e tyre – e më shumë se dyfishimit të normave të interesit që nga korriku 2023 – duhet të marrë kredinë për ngadalësimin e inflacionit dhe ndoshta kanë të drejtë. Normat më të larta kanë inkurajuar rusët që të vendosin para në llogaritë e kursimeve në vend që t’i shpenzojnë ato. Politika më e shtrënguar monetare ka frenuar gjithashtu kreditimin. Në dhjetor, kredia me pakicë u rrit me 0.6% nga muaji në muaj, nga 2% në pjesën më të madhe të vitit 2023.
Pak banka të tjera qendrore kanë qenë kaq të ashpra. Megjithatë, Rusia ende duket se po shkon drejt një “rënieje të butë”, në të cilën inflacioni ngadalësohet pa shtypur ekonominë. Ecuria e ekonomisë është tashmë në përputhje me prirjen e saj para pushtimit; PBB-ja u rrit në terma realë me më shumë se 3% vitin e kaluar. Papunësia mbetet në nivel të ulët rekord. Dhe ka pak prova të shqetësimit të korporatës; në të vërtetë, shkalla e mbylljes së bizneseve së fundmi ka arritur nivelin më të ulët të tetë viteve. Bursa e Moskës shpreson të shohë më shumë se 20 oferta publike fillestare këtë vit, nga nëntë vitin e kaluar. Të dhënat e fundit “në kohë reale” mbi aktivitetin ekonomik janë mjaft të forta. Parashikimet konsensus për rritjen e PBB-së këtë vit prej 1.7% duken tepër pesimiste.
Rezistenca ekonomike e Rusisë është pjesërisht pasojë e stimulit të kaluar. Vitet e fundit, korporatat dhe familjet kanë krijuar balanca të mëdha parash, duke i lejuar ata të vazhdojnë të shpenzojnë edhe përballë inflacionit të lartë dhe të shmangin mospagimin përballë kostove të larta të huamarrjes. Ashtu si në pjesë të tjera të botës, rënia e kërkesës për punë ka rezultuar kryesisht në një rënie të vendeve të lira të paplotësuara dhe jo në një numër më të ulët të njerëzve në punësim. Shifrat nga HeadHunter, një vend rekrutimi, sugjerojnë se raporti i pozicioneve të hapura ndaj punëkërkuesve ka ndaluar së rrituri. Duke pasur vështirësi për të gjetur punëtorë në muajt e fundit, shefat hezitojnë t’i lënë njerëzit të largohen nëse nuk duhet.
Vala e sanksioneve ka ndikuar edhe në ekonomi. Objektet e prodhimit rus të zotëruara më parë nga perëndimorët janë rihapur nën menaxhimin e ri, thekson banka qendrore në një raport të fundit. Në fillim të luftës, sanksionet e bënë të vështirë për firmat ruse të siguronin inpute, duke vonuar prodhimin. Tani, megjithatë, kompanitë kanë krijuar zinxhirë furnizimi të qëndrueshëm me vendet “miqësore”. Mbi gjysma e importeve të mallrave vijnë nga Kina, dy herë më shumë se para pushtimit.
Ndërsa marrëdhëniet e reja tregtare kanë filluar, eksportuesit rusë kanë guxuar të rrisin çmimet, duke mbështetur të ardhurat dhe fitimet. Zbritja e naftës që Rusia ofron për klientët kinezë, për shembull, ka rënë nga më shumë se 10% në fillim të vitit 2022 në rreth 5% sot. Dhe nuk është vetëm nafta. Putin mburret me rritjen e eksporteve të akulloreve në Kinë.
Siç e di çdo rus, inflacioni nuk mposhtet kurrë me të vërtetë. Zyrtarët e bankës qendrore vazhdojnë të shqetësohen se pritjet për inflacionin mbeten shumë të larta. Shqetësimi më i madh është se rubla mund të zhvlerësohet, ose për shkak të çmimeve më të ulëta të naftës, një raund tjetër sanksionesh serioze ose nëse Kina humbet interesin për të mbështetur Putinin. Këto janë shqetësime serioze. Sidoqoftë, ekonomia e pafavorshme e botës është përsëri në rrugën e duhur.
