Departamenti amerikan i shtetit shpalos një panoramë të zymtë të ekonomisë, duke theksuar se Shqipëria nuk është ende vendi i duhur për investitorët e huaj, pasi nuk garanton kushte të denja të konkurrencës dhe zhvillimit të biznesit.
Në raportin e Klimës së Investimeve për vitin 2020, vihet në dukje se vendi ynë vijon të renditet ndër më të korruptuarit në Ballkanin Perëndimor.
“Pavarësisht nga një kornizë e shëndoshë ligjore dhe përparimit në reformën elektronike, investitorët e huaj e perceptojnë Shqipërinë, si një vend të vështirë për të bërë biznes. Ata përmendin korrupsionin, veçanërisht në Gjyqësor, mungesën e transparencës në Prokurimin Publik dhe zbatimin e dobët të kontratave, si problemet e vazhdueshme në Shqipëri. Raportet e korrupsionit në prokurimet qeveritare janë të zakonshme.”
Procesi i hartimit të rregullave në Shqipëri sipas Raportit, plotëson kërkesat minimale të transparencës dhe më shumë se gjysma e gjyqtarëve dhe prokurorëve që i janë nënshtruar vetingut janë shkarkuar për pasuri të pasqaruar ose lidhje me krimin e organizuar. Sipas departamentit amerikan të shtetit, ndërsa zbatimi i reformës gjyqësore është në vazhdim, përfundimi i saj pritet të përmirësojë klimën e investimeve. Por shqetësim mbeten koncesionet.
“Përdorimi në rritje i kontratave të partneritetit publik privat ka ulur mundësitë e konkurrencës, përfshirë investitorët e huaj, në infrastrukturë dhe sektorë të tjerë. Analizat e dobëta të kostos dhe përfitimit dhe mungesa e ekspertizës teknike në hartimin dhe monitorimin e kontratave PPP janë shqetësime të vazhdueshme. Disa investitorë amerikanë janë përballur me mosmarrëveshje të diskutueshme tregtare, si me ente publike dhe private, duke përfshirë disa që shkuan në arbitrazh ndërkombëtar.
Më tej del në pah një tjetër problem i mbartur në Shqipëri, ai i pronave. Procesi i kthimit dhe kompensimit ka qenë i ngadaltë dhe i dëmtuar nga korrupsioni. Çështjet gjyqësore vazhdojnë me vite pa një vendim përfundimtar, duke bërë që shumë të referojnë çështjen e tyre në Gjykatën Europiane të të Drejtave të Njeriut në Strasburg.
“Të drejtat e pronës vazhdojnë të jenë një sfidë në Shqipëri, sepse titulli i qartë është i vështirë për tu fituar. Ka pasur raste që individë dyshohet se manipulojnë sistemin gjyqësor për të marrë tituj të paligjshëm të tokës. Mbivendosja e titujve të pronave është një çështje serioze dhe e zakonshme. Procesi i kompensimit për tokën e konfiskuar nga ish-regjimi komunist vazhdon të jetë i rëndë, joefikas dhe i papërshtatshëm. Po ashtu, vendi vazhdon të ketë rezultate të dobëta në fushat e dhënies së lejeve të ndërtimit, pagimi i taksave, zbatimi i kontratave, regjistrimi i pronës, marrja e energjisë elektrike dhe mbrojtja e investitorëve të pakicave.”
Edhe pse sistemet ligjore, ato rregullator dhe të kontabilitetit janë përmirësuar vitet e fundit, ka ende shumë sfida serioze.
“Korrupsioni endemik, zbatimi i pabarabartë i legjislacionit, burokracia e rëndë dhe mungesa e transparencës, të gjitha e pengojnë komunitetin e biznesit. Sistemi tatimor i Shqipërisë nuk bën dallimin midis investitorëve të huaj dhe atyre vendas. Informaliteti në ekonomi, i cili mund të jetë aq i madh sa 40 për qind e ekonomisë totale, paraqet sfida për administratën tatimore.”
Studimi mbi klimën e investimeve për vitin 2020 nuk le pa përmendur faktin se në Shqipëri numërohen rreth 440,000 struktura të paligjshme, të ndërtuara pa leje, dhe ndërtimet e paligjshme vazhdojnë të jenë një pengesë kryesore për sigurimin e titujve të pronave.
